Markmiðasetning er aðferð sem fjöldi fólks notar til að ná persónulegum markmiðum. Á gamlárskvöld eða í lok sumarsins setja fjölmargir sér metnaðarfull markmið fyrir næstu sex eða tólf mánuði.
Hálf íslenska þjóðin gerir áramótaheit um að hreyfa sig meira, grenna sig eða verða betri manneskja. Tólf mánuðum seinna verðum við svo fyrir vonbrigðum þegar í ljós kemur að við erum engu nær þeim markmiðum sem við settum okkur. Ef eitthvað þá erum við búin að bæta á okkur aukakílóum og líkamsræktarkortið er enn ónotað í veskinu. Þó að mikilvægi markmiðasetningar sé óumdeilanlegt setja tiltölulega fáir sér greinileg og góð markmið til skemmri og lengri tíma og enn færri eru með skrifleg markmið. Ástæður þess að fólk setur sér ekki markmið eru m.a. að það lítur þau ekki alvarlegum augum eða áttar sig ekki á mikilvægi þeirra. Sumir óttast höfnun eða gagnrýni eða vantar nauðsynlegt sjálfstraust. Margir þora ekki að taka áhættu í lífinu af ótta við að mistakast. Markmiðasetningin sjálf vefst líka oft fyrir mönnum, fólk veit einfaldlega ekki hvernig það á að setja sér góð markmið. Til að geta sett okkur markmið þurfum við að vita nákvæmlega hvað við viljum og þráum og þar kreppir skórinn oft, fæstir virðast vera með það á hreinu. Hér að neðan eru nokkrar ráðleggingar til að auka líkurnar á við náum okkar markmiðum.
Sértæk, mælanleg og skrifleg
Góð markmið eru sértæk og mælanleg, t.d. í tíma eða magni. Ef það er erfitt að mæla markmiðið þá verður líklega erfitt að ná því. Það að ætla að grennast eða hreyfa sig meira eru of almenn markmið og ekki mælanleg. Hvað viltu léttast mikið nákvæmlega? Hvað meinar þú með "að hreyfa þig meira"? Að læra erlent tungumál er ekki sértækt markmið. Hvaða tungumál viltu læra, hversu vel ætlarðu að læra það, hvernig ætlarðu að nota það og hver er aðalávinningur þess að læra þetta tungumál?
Hægt er að komast að því hvort markmiðið er sértækt með því að spyrja sig hv-spurninga: Hver, hvað, hvenær, hvar, hvers vegna, hvernig? Til að gera markmið áþreifanlegt er æskilegt að lýsa því í eins mörgum smáatriðum og hægt er. Að gera markmið sértækt, mælanlegt og skriflegt gerir okkur kleift að mæla stöðugar framfarir okkar og árangur.
Ákveða tímamörk
Mikilvægt er að setja tímamörk á markmiðið. Tímamörk eru skuldbinding og hvetja okkur til dáða. Án tímamarka er mjög freistandi að fresta aðgerðum og "gera það á morgun". Markmið sem við ætlum að ná "eins fljótt og hægt er" verða þannig fljótt að "einhvern tímann... markmiðum". Tímamörk eiga að vera raunhæf með tilliti til annarra skuldbindinga og sveigjanleg, þar sem aðstæður geta breyst. Tímamörk gera okkur kleift að brjóta langtímamarkmið niður í smærri einingar og áþreifanleg skref í aðgerðaáætlun. Að léttast um 12 kíló fyrir 1. janúar 2002 þýðir tvö kíló á mánuði eða hálft kíló á viku.
Breyta litlu í einu
Við erum almennt ekki hrifin af breytingum. Því meira sem við ætlum að breyta því meiri líkurnar verða á að tilraunir okkar mistakist. Best er að færast ekki of mikið í fang í einu og einbeita sér að einu eða tveimur af mikilvægustu markmiðunum.
Raunhæf markmið
Það er staðreynd að ögrandi markmið leiða til betri frammistöðu en auðveld og miðlungserfið markmið. En of krefjandi eða yfirþyrmandi markmið eru aðeins sjálfsblekking og virka ekki hvetjandi heldur letjandi. Markmið verða að vera raunhæf með tilliti til t.d. aldurs, líkamlegs ástands og núverandi hæfni og reynslu. Þau verða að vera í samræmi hvert við annað. Að setja sér það sem markmið að selja 50% meira ef þú ætlar á sama tíma að minnka vinnuna niður í 50% hlutastarf er ekki dæmi um raunhæft markmið.
Sjálfsagi og þrautseigja
Til að ná okkar persónulegu markmiðum þurfum við að búa yfir þrautseigju, viljastyrk og sjálfsaga. Við þurfum á leggja á okkur og megum ekki gefast upp þótt á móti blási. Mikilvægt er að ávinningurinn af því að ná markmiðinu sé skýr. Hvers vegna viltu ná þessu markmiði? Hvaða gildi hefur það fyrir þig? Ef þú átt þér stóran draum er ekkert sem getur stöðvað þig. Eða eins og heimspekingurinn Nietzsche sagði: "Sá sem hefur eitthvað hvers vegna til að lifa fyrir, afber næstum allt hvernig."
Horfa fram á við
Ein árangursrík aðferð við markmiðasetningu er að beita sjónmyndun eða visualization en þá er horft fram á við og reynt að sjá lokaárangurinn fyrir sér í eins mörgum smáatriðum og hægt er. Þannig skapar maður í huganum það sem maður þráir í raunveruleikanum. Sjónmyndun eykur vilja okkar og trú okkar á að við náum markmiðinu. Því það sem við getum ímyndað okkur og séð fyrir okkur getum við öðlast.
Að setja sér markmið er að ákveða hvaða árangri maður vill ná. Rannsóknir sýna að það sem einkennir þá sem hafa náð miklum árangri í lífinu er að þeir vita hvað þeir vilja - þeir vita á hvaða mark þeir miða og hvað þeim finnst mikilvægt. Markmiðin eru drifkrafturinn sem knýr þá áfram og er undirstaðan að árangri þeirra og velgengni í lífinu.
Greinarhöfundur: Ingrid Kuhlman. Birtist í Viðskiptablaðinu 21. ágúst 2002.
